Spółdzielnie energetyczne – czym są? Czy warto w nie inwestować?

Spółdzielnie energetyczne wpisują się w coraz popularniejszy trend energetyki obywatelskiej. Upraszczając, energia wspólnotowa jest wytwarzana z zasobów naturalnych otaczających budynki, w których mieszkają i pracują jej członkowie, np. w formie fotowoltaiki. Następnie firmy energetyczne płacą społeczności za nadmiar energii, który jest im sprzedawany.

Wyjaśnijmy, czym są spółdzielnie energetyczne i jakie korzyści wiążą się z ich istnieniem.

W Niemczech działa co najmniej 1 tys. spółdzielni energetycznych. W Polsce nie cieszą się one zainteresowaniem i jak dotąd zarejestrowano tylko dwie takie inicjatywy.

Pierwsza – o nazwie EISALL – obejmuje podwarszawskie miejscowości Raszyn, Nadarzyn i Michałowice. Druga nosi nazwę Spółdzielnia Energetyczna Nasza Energia, a jej siedziba mieści się w Mszanie, w powiecie wodzisławskim w województwie śląskim.

Być może potrzeba większej promocji takiej formy produkcji energii, a może problemem są przepisy, które stawiają zbyt wysokie oczekiwania przed członkami spółdzielni.

To się jednak może zmienić. Na początku 2023 roku zespół ekspertów działający przy pełnomocniku rządu ds. transformacji energetycznej obszarów wiejskich zakończył prace nad zmianą przepisów prawa dot. spółdzielni energetycznych. Podjęcie prac legislacyjnych jest wynikiem nikłego zainteresowania spółdzielniami.

Co to są spółdzielnie energetyczne?

Spółdzielnia energetyczna jest stowarzyszeniem, które stworzyć mogą osoby fizyczne, małe i średnie przedsiębiorstwa, władze lokalne oraz organizacje społeczne. Celem spółdzielni jest produkcja energii na własny użytek, a także zaspokajanie potrzeb energetycznych jej członków na obszarach wiejskich i miejsko-wiejskich. Spółdzielnie mogą obejmować maksymalnie trzy gminy ze sobą sąsiadujące.

Spółdzielnia energetyczna regulowana jest przepisami ustawy z dnia 20 lutego 2015 roku o odnawialnych źródłach energii.

Ustawa przewiduje, że przedmiotem działalności spółdzielni energetycznych jest wytwarzanie energii elektrycznej, biogazu lub ciepła w instalacjach odnawialnego źródła energii i równoważenie zapotrzebowania energii elektrycznej, biogazu lub ciepła wyłącznie na potrzeby własne spółdzielni energetycznej i jej członków.

W ramach jednej spółdzielni może działać kilku wytwórców energii. Instalacje wytwórcze mogą być własnością spółdzielni lub poszczególnych jej członków.

W jaki sposób działają spółdzielnie energetyczne?

Spółdzielnie mogą funkcjonować w różnych modelach. Dopuszczalna jest formuła czysto biznesowa, w której całość wyprodukowanego prądu sprzedawana jest do sieci, może to być też rodzaj formy lokaty kapitału dla członków spółdzielni. Instalacje mogą mieć też „społeczny” charakter i służyć dostarczaniu taniego, zielonego prądu jej członkom.

Jak wygląda zakładanie spółdzielni energetycznych?

Spółdzielnia energetyczna może podjąć działalność po zamieszczeniu jej danych w wykazie spółdzielni energetycznych. Wykaz takich inicjatyw prowadzi Dyrektor Generalny Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa i publikowany jest on na stronie internetowej KOWR.

Aby spółdzielnia energetyczna mogła znaleźć się w wykazie, musi łącznie spełnić następujące warunki:

• liczba członków nie przekracza 1 tys.,
• w przypadku, gdy przedmiotem jej działalności jest wytwarzanie:
  • energii elektrycznej – łączna moc zainstalowana elektryczna wszystkich instalacji odnawialnych źródeł energii:
    • umożliwia pokrycie w ciągu roku nie mniej niż 70% potrzeb własnych spółdzielni energetycznej i jej członków,
    • nie przekracza 10 MW,
  • ciepła – łączna moc osiągalna cieplna nie przekracza 30 MW,
  • biogazu – roczna wydajność wszystkich instalacji nie przekracza 40 mln m³.

Zyski ze spółdzielni energetycznych

• Spółdzielnie energetyczne są źródłem taniej energii dla ich członków. Spółdzielnia energetyczna nie uiszcza opłat za usługę dystrybucji i opłat na rzecz sprzedawcy z tytułu jej rozliczenia.
• Nie nalicza się i nie pobiera opłaty OZE, mocowej i kogeneracyjnej od energii elektrycznej wytworzonej we wszystkich instalacjach OZE spółdzielni energetycznej oraz zużytej przez jej członków.
• Spółdzielnie energetyczne nie muszą uzyskiwać świadectw pochodzenia w celu ich umorzenia, a także realizować obowiązków efektywności energetycznej.
•  Jeśli łączna moc zainstalowana elektryczna wszystkich instalacji OZE spółdzielni energetycznej nie przekracza 1 MW, energia elektryczna wytworzona i zużyta przez jej członków jest zwolniona z podatku akcyzowego.

Jakie są inne zalety spółdzielni energetycznych?

Popularyzacja spółdzielni energetycznych pozwoliłaby na szybszą i skuteczniejszą dekarbonizację oraz odejście od paliw kopalnianych. To jednak nie wszystko.

• Przy okazji realizacji celu polegającego na uzyskiwaniu taniego prądu, spółdzielnie pomagają budować kapitał społeczny. Sprawiają, że mieszkańcy lub zrzeszające ich instytucje muszą zjednoczyć się, wypracować płaszczyznę porozumienia i na bieżąco usprawniać podjęte zobowiązania.
• Takie przeniesienie realizacji zadań publicznych na bardziej oddolny poziom sprzyja zacieśnianiu relacji między osobami i organizacjami, które do tej pory nie współpracowały, a może nawet się nie znały, i stanowi cegiełkę dla budowy społeczeństwa obywatelskiego. Przykładowo członkami-założycielami pierwszej polskiej spółdzielni energetycznej były trzy lokalne firmy i gospodarstwo domowe.

Może Cię również zainteresować:

Ile wynosi średnia żywotność paneli?

Rozliczanie za energię słoneczną. Zmiany w fotowoltaice 2022

Koszty budowy farmy fotowoltaicznej w 2023 roku